Decyzjami nr DOZIK-16/2020 oraz DOZIK-17/2020 wydanymi 16 października 2020 r., UOKiK nałożył kolejne kary pieniężne na banki, które stosowały (m.in. w umowach frankowych) odesłania do tabel kursowych, bez precyzyjnego określenia zasad ich kształtowania, pozostawiając im tym samym bardzo dużą swobodę w tym zakresie. Tym razem kary nałożone zostały na dwa duże banki: PEKAO oraz PKO BP i związane były z proponowanymi przez nie aneksami do umów kredytowych. Łączna wysokość nałożonych kar to niebagatelna kwota 62 mln zł.
21 088 642 zł kary dla PEKAO
Powodem nałożenia kary na PEKAO było stosowanie przez ten bank postanowienia umownego o następującej treści:
„Przy udzielaniu i obsłudze kredytów denominowanych/indeksowanych do waluty innej niż waluta polska, Bank stosuje kursy waluty, w której ewidencjonowany jest kredyt, określone w sporządzanej przez Bank tabeli podstawowych kursów walut. Tabela podstawowych kursów walut sporządzona jest na podstawie rynkowych kursów kupna i sprzedaży walut, przy uwzględnieniu przyjętych przez Bank założeń budżetowych dotyczących dochodów z tytułu różnic kursowych oraz względów konkurencyjności. Ustalanie przez Bank podstawowych kursów walut, w zależności od zmiany rynkowych kursów kupna i sprzedaży walut, odbywa się raz lub więcej razy w ciągu dnia roboczego, z zastrzeżeniem, że sobota nie jest traktowana jak dzień roboczy”.
Powyższe zapisy znalazły się w proponowanych przez bank aneksach do umów kredytu hipotecznego oraz hipoteczno-budowlanego.
W uzasadnieniu swojej decyzji Prezes UOKiK zwrócił uwagę m.in. na to, iż bank PEKAO posługiwał się niejednoznacznym, niezrozumiałym i niejasnym dla konsumentów zapisem umownym. W konsekwencji tego konsumenci nie mieli możliwości, na podstawie ww. zapisów, samodzielnego ustalenia, jak bank określa wysokość kursów walut. Rodziło to jednocześnie, w ocenie UOKiK, uzasadnione ryzyko, że kursy te będą ustalane przez bank w arbitralny i nieprzewidywalny dla konsumentów sposób. Podkreślono również, że bank ustalając kursy walut obcych, po których przeliczane są raty kapitałowo-odsetkowe kredytu, musi opierać się na obiektywnych, dostępnych i możliwych do zweryfikowania przez konsumenta danych.
40 741 440 zł kary dla PKO BP
O ile decyzja wydana w stosunku do PEKAO nie powinna dziwić, gdyż sposób „doprecyzowania” przez ten bank zasad kształtowania tabeli kursowej w żaden sposób nie zmniejszał niepewności frankowiczów co do ich sytuacji faktycznej i prawnej, o tyle za bardzo interesujące należy uznać uznanie przez UOKiK za niedozwolone postanowień stosowanych przez bank PKO BP. UOKiK zakwestionował bowiem w wydanej decyzji postanowienia proponowanych przez PKO BP aneksów do umów kredytu mieszkaniowego/pożyczki hipotecznej, o następującej treści:
„2) Ustalenie kursu sprzedaży waluty obcej polega na dodaniu do średniego kursu międzybankowego dla tej waluty marży PKO BP SA, uzależnionej od czynników wymienionych w pkt 7, w wysokości nie większej niż 5% średniego kursu międzybankowego dla danej waluty. 3) Ustalenie kursu kupna waluty obcej polega na odjęciu od średniego kursu międzybankowego dla danej waluty marży PKO BP SA, uzależnionej od czynników wymienionych w pkt 7, w wysokości nie większej niż 5% kursu międzybankowego danej waluty. 4) Średni kurs międzybankowy waluty obcej jest obliczany na podstawie kursów kupna i sprzedaży tej waluty, po jakim zawierane są transakcje pomiędzy bankami na rynku międzybankowym. Aktualne kursy międzybankowe walut są dostępne w serwisie Reuters*. 5) W każdym dniu roboczym PKO BP SA sporządza Tabelę kursów, zawierającą obowiązujące kursy sprzedaży i kupna walut, i udostępnia ją klientom m.in. w oddziałach oraz na stronie internetowej pod adresem http://www.pkobp.pl. Do przygotowania Tabeli kursów wykorzystywane są kursy międzybankowe z chwili sporządzania Tabeli kursów. (…) 7) Marża kupna i sprzedaży, o której mowa w pkt 2 i 3, ustalana jest w oparciu o poziom i zmienność kursów walut na rynku międzybankowym, płynność rynku wymiany poszczególnych walut, koszty finansowe pozyskania walut przez Bank oraz konkurencyjność kursów walut oferowanych Klientom. Bank ma prawo do zwiększenia marży kupna i sprzedaży w zakresach, o których mowa w pkt 2 i 3, w ciągu 30 dni, od zwiększenia, w okresie ostatnich 30 dni, wysokości spreadów stosowanych przez co najmniej 2 z 10 największych, pod względem sumy aktywów, banków z siedzibą w Polsce, o co najmniej 0,5%. 8) PKO BP SA ma prawo do zmiany kursów wymiany walut określonych w Tabeli kursów w przypadku, gdy w ciągu dnia nastąpi zmiana średniego kursu międzybankowego przynajmniej jednej z walut wymienionych w tej Tabeli o co najmniej 0,1%, w stosunku do kursu międzybankowego będącego podstawą opracowania poprzedniej Tabeli kursów. W powyższym przypadku, PKO BP SA po ustaleniu nowych kursów kupna i sprzedaży walut opublikuje je w sposób określony w pkt 5. Ustalone w powyższy sposób kursy waluty obowiązują do chwili publikacji kolejnej Tabeli kursów. (…) 10) W przypadku, gdyby w wyniku zaistnienia na rynku walutowym nadzwyczajnych okoliczności, na które Bank nie miał wpływu i którym nie mógł zapobiec, stosowanie niniejszych zasad ustalania spreadu walutowego okazało się niemożliwe, Bank poinformuje klientów o zawieszeniu obowiązywania powyższych zasad w całości lub określonej części, określając przyczyny zawieszenia i przewidywany czas jego trwania oraz sposób rozliczenia wypłat i spłat kredytów walutowych w okresie zawieszenia. Sposób ten zostanie ustalony przy uwzględnieniu słusznych interesów stron umowy, jak również zbiorowych interesów konsumentów korzystających z usług Banku. Bezpośrednio po ustaniu przyczyny zawieszenia, stosowanie zasad zostanie wznowione, o czym Bank poinformuje klientów. *W przypadku zaprzestania publikacji kursów w serwisie Reuters, PKO BP SA poinformuje kredytobiorców o zmianie serwisu, na którym publikowane są aktualne kursy międzybankowe walut na stronie internetowej http://www.pkobp.pl.”.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, iż PKO BP w sposób dostateczny poinformował kredytobiorców o sposobie ustalania tabeli kursowej. Analiza uzasadnienia wydanej w sprawie decyzji dostarcza jednak wielu cennych spostrzeżeń, które niezbicie dowodzą, iż wbrew pozorom, powyższe zapisy nie usuwają w żaden sposób wątpliwości frankowiczów co do tego, w jaki sposób kształtowany jest kurs CHF w stosowanej przez bank tabeli kursowej, do której odsyłała umowa.
W pierwszej kolejności słusznie zwrócono w decyzji uwagę na to, iż aktualnie obowiązujące przepisy prawa nie definiują „średniego kursu międzybankowego”, do którego odsyłają kwestionowane postanowienia umowne. Definicji takiej na próżno również szukać w innych obiektywnych i powszechnie dostępnych źródłach informacji. Odesłanie do danych publikowanych w serwisie Reuters jedynie pozornie definiuje przy tym sposób ustalania kursu średniego. Bank ustalając tzw. kurs międzybankowy odwołuje się bowiem do bliżej nieokreślonego pojęcia „rynku międzybankowego”, na którym zawierane są transakcje walutowe oraz niesprecyzowanego sformułowania „serwis Reuters”. W aneksach brak jest przy tym dokładnych informacji dotyczących tego, gdzie konsument może znaleźć ten serwis, a tym samym – w jakim miejscu publikowane są kursy walut obcych stanowiące źródło ustalania przez bank kursów walut, w tym w szczególności kursu CHF.
Dalej UOKiK krytycznie odniósł się również do faktu, iż w sytuacji zaprzestania publikacji kursów w serwisie Reuters, PKO BP jest uprawniony do arbitralnej zmiany serwisu stanowiącego podstawę do dalszego ustalania „średniego kursu międzybankowego”. W ocenie Prezesa Urzędu „posługiwanie się niejasnym i nieprecyzyjnym sformułowaniem o treści »serwis, na którym publikowane są aktualne kursy międzybankowe«, może powodować, że Bank będzie mógł wybrać dowolne, niemożliwe do przewidzenia przez konsumenta źródło danych, z którego skorzysta przy ustalaniu kursów walut. Konsument nie ma przy tym żadnej gwarancji i pewności, że wybrane przez Bank źródło będzie obiektywne, dostępne i możliwe do weryfikacji”.
Kwestionowane postanowienia umowne zostały uznane za niedozwolone również i z tej przyczyny, że nie określają precyzyjnie godziny sporządzenia i publikacji bankowej tabeli kursowej, jak również uprawniają bank do zastosowania marży opartej o 5% widełki, które tylko pogłębiają brak pewności kredytobiorcy co do tego, jaka będzie rzeczywista wysokość każdej kolejnej raty kapitałowo-odsetkową, którą musi zapłacić.
Wpływ wydanych decyzji na sytuację prawną frankowiczów
Należy zwrócić uwagę, że wydane decyzje to już kolejne tego typu interwencja podejmowana w ostatnim czasie przez UOKiK. Doniesienia medialne wskazują na to, że zarówno PKO BP jak i PEKAO skorzystają z możliwości odwołania się od niekorzystnych dla nich decyzji. Na uprawomocnienie się ww. decyzji przyjdzie nam więc jeszcze poczekać.
Przypomnijmy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym co oznacza, że ustalenia UOKiK w zakresie obejmującym prowadzone przez niego postępowanie są dla sądu wiążące. Kredytobiorcy dochodzący swoich praw na drodze sądowej w sprawie o unieważnienie kredytu frankowego mogą więc powoływać się na treść powyższej decyzji. Jeżeli więc sąd utrzyma w mocy te decyzje, frankowicze uzyskają kolejny argument ułatwiający im dochodzenie swoich praw na drodze sądowej w sprawie o unieważnienie zawartej umowy kredytowej.
Z powyższego skorzystają również i Ci frankowicze, którzy co prawda nie podpisali swoich umów z ww. bankami, ale znajdują w swoich umowach podobne zapisy. Uzasadnienia wydanych przez UOKiK decyzji zawierają bowiem argumentację, którą warto wykorzystać również i w innych tego typu sprawach.
Źródło: https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=16800
Jeśli masz wątpliwości co do treści swojej umowy lub rozważasz pozwanie banku skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jakie masz opcje.
Niniejszy wpis ma charakter jedynie informacyjny i nie stanowi porady prawnej.
