W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się najnowszemu orzecznictwu dotyczącemu kredytów frankowych oraz jego znaczenia dla konsumentów, ze szczególnym uwzględnieniem orzeczeń TSUE z przełomu 2023/2024 oraz uchwały SN ws. III CZP 25/22, które niewątpliwie wywarły znaczący wpływ na problematykę dotyczącą kredytów waloryzowanych kursem waluty obcej.
Orzeczenia Trybunału sprawiedliwości Unii Europejskiej
Ostatnie orzecznictwo TSUE znacząco umocniło pozycję kredytobiorców. Nie od dziś wiadomo, że rozstrzygnięcia Trybunału mają ogromne znaczenie i wpływ na spór między frankowiczami a bankami. W najnowszych rozstrzygnięciach Trybunał odniósł się m.in. do kwestii:
- Grożenia frankowiczom pozwami o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału czy waloryzację;
- Możliwości podnoszenia przez frankowiczów dodatkowych roszczeń przeciwko nieuczciwym kredytodawcom;
- Korzystania przez banki z prawa zatrzymania;
- przedawnienia roszczeń stron;
- uzależniania ochrony przysługującej kredytobiorcom od składnia oświadczeń.
- Wyrok TSUE z dnia 15.06.2023 r. C-520/21,
W środowisku frankowiczów zgodnie podkreśla się ogromne znaczenie powyższego wyroku dla kredytobiorców poszkodowanych nieuczciwymi praktykami banków oferujących kredyty waloryzowane do waluty obcej. TSUE – zgodnie z dotychczasowym stanowiskiem prezentowanym przez pełnomocników reprezentujących kredytobiorców – stanowczo stwierdził, że banki nie mają prawa żądać od konsumentów wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, bowiem stoi to w sprzeczności z celami dyrektywy 93/13/EWG oraz nie ma oparcia w prawie krajowym. Jednocześnie TSUE wskazał, że przepisy dyrektywy nie blokują możliwości, aby konsument dochodził analogicznych roszczeń od banku, co pozostaje do oceny sądu krajowego. Przedmiotowy wyrok ma istotne znaczenie dla polskich frankowiczów, bowiem stanowił jasny przekaz dla sądów krajowych odnośnie kierunku, jaki powinna obrać praktyka orzecznicza w sprawach, w których to banki występowały przeciwko frankowiczom z żądaniem zasądzenia wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Obecnie pozwy banków zawierających tego typu roszczenia są masowo oddalane, ew. cofane z uwagi na nieuniknioną przegraną.
- Postanowienie TSUE z dnia 12.01.2024 r. ws. C-488/23,
Przedmiotowe orzeczenie stanowiło niejako uzupełnienie wyroku ws. C-520/21. Trybunał rozwiał w nim ostatecznie wątpliwości, co do tego, iż bankom nie przysługuje prawo domagania się rekompensaty polegającej na sądowej waloryzacji świadczenia wypłaconego kapitału w przypadku istotnej zmiany siły nabywczej danego pieniądza po wypłaceniu tego kapitału konsumentowi (roszczenie waloryzacyjne). Taka interpretacja przepisów niewątpliwe stanowi silną ochronę dla frankowiczów i przynosi realne korzyści, umacniając ich pozycję w sporach z instytucjami finansowymi. Pozwoli bowiem zlikwidować efekt mrożący, który Banki starały się wywoływać wśród kredytobiorców kierując do nich wezwania do zapłaty czy pozwy, w ramach których domagały się (jak się okazało) bezpodstawnie ww. roszczeń.
- Wyrok TSUE z dnia 14.12.2023 r. ws. C-28/22
W powyższym wyroku TSUE w pierwszej kolejności odniósł się do terminu przedawnienia roszczeń kredytobiorców oraz banków i wskazał, że:
1) termin przedawnienia roszczenia banku (o zwrot kwoty wypłaconego kapitału) nie może rozpocząć biegu od chwili, w której umowa kredytu staje się trwale bezskuteczna (co de facto zostaje stwierdzone w sposób konstytutywny dopiero po uzyskaniu prawomocnego rozstrzygnięcia sądu ustalającego nieważność umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej);
2) w przypadku kredytobiorcy (konsumenta) termin przedawnienia zaczyna biec od chwili, gdy ten powziął wiedzę, iż zawarte przez niego umowa posiada klauzule abuzywne (postanowienia niedozwolone);
Następnie Trybunał dokonał istotnej dla frankowiczów wykładni dyrektywy konsumenckiej pod kątem stosowania przez banki zarzutu zatrzymania. Choć Trybunał nie zakwestionował tego zarzutu w zasadzie, to jednak orzekł, że banki nie mogą wstrzymywać naliczania odsetek dla frankowiczów korzystających z tego mechanizmu, z zastrzeżeniem, iż miałoby to dotyczyć sytuacji, w której skorzystanie przez bank z prawa zatrzymania spowodowałoby, że konsument traci możliwość otrzymania ustawowych odsetek za opóźnienie, od momentu upływu terminu nałożonego na bank do wykonania świadczenia.
– Wyrok TSUE z dnia 07.12.2024 r. ws. C-140/22
W grudniu zeszłego roku TSUE orzekł, że konsument nie jest zobligowany do składania formalnych oświadczeń przed sądem w sprawie konsekwencji nieważności umowy kredytowej, a także ma prawo do pełnego zwrotu w zakresie roszczenia o zapłatę, bez redukowania go o wartość odsetek.
Opisany wyrok ma ogromne znaczenie dla wszystkich osób, które podpisały w latach 2004-2011 umowę kredytu hipotecznego opartego na mechanizmach przeliczeniowych odnoszących się do waluty obcej. Jego prawidłowa interpretacja winna bowiem uchronić kredytobiorców przed „ucinaniem” przez co poniektóre sądy należnych kredytobiorcom odsetek, które nierzadko były zasądzane dopiero od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca złożył formalne oświadczenie dot. skutków nieważności umowy.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
– Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.12.2023 r. ws. I CSK 6067/22
W jednym z grudniowych postanowień SN – warto wskazać, że na kanwie wyroku TSUE
ws. C-139/22 – wskazał, iż fakt posiadania przez kredytobiorcę możliwość spłaty rat kredytu w walucie obcej, sam w sobie w sobie nie znosi abuzywności postanowienia dot. spłat kredytu odsyłającego do kursu waluty obcej określanego swobodnie przez bank. Innymi słowy, nawet jeśli istnieje opcja spłaty kredytu w walucie obcej, nadal obowiązuje postanowienie umowy kredytowej dotyczące spłaty kredytu w walucie krajowej, bądź przeliczenia kwoty kredytu na PLN uzależnione od kursu waluty obcej, kształtowanego swobodnie przez bank.
– Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27.03.2024 r. ws. I CSK 1004/23
Obecnie praktyka banków polegająca na wnoszeniu skarg kasacyjnych od prawomocnych wyroków wydawanych sprawach frankowych znacznie osłabła względem trendu jaki mogliśmy obserwować w latach wcześniejszych. Niewątpliwie przyczynia się do tego niezwykle bogate orzecznictwo sądów europejskich oraz krajowych. Czasami nadal zdarza się jednak, że banki walczą (w tej zdaje się z góry skazanej na porażkę batalii) do samego końca, co w większości przypadków stanowi dodatkowy koszt, którego można byłoby uniknąć proponując kredytobiorcom realne do uwzględnienia warunki ugodowe. Taki właśnie los podzieliła skarga kasacyjnego, której SN odmówił przyjęcia do rozpoznania wskazując, iż:
- Umowy, które pozwalają bankowi na dowolne ustalanie kursu waluty obcej przy przeliczaniu udzielonego kredytu na złotówki oraz spłacie rat w walucie obcej, są uznawane za zawierające niedopuszczalne postanowienia umowne.
- Klauzule indeksacyjne, które naruszają prawa kredytobiorcy, są automatycznie nieważne, chyba że kredytobiorca wyrazi świadomą i dobrowolną zgodę na ich zawarcie, przywracając im w ten sposób skuteczność z mocą wsteczną.
- Jeżeli eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji regulacji umownej, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć treści praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, iż strony pozostają związane pozostałą częścią umowy.
- Usunięcie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie przekształci kredytu indeksowanego do kursu CHF w kredyt złotowy oparty na LIBOR; to samo dotyczy kredytów denominowanych w CHF.
– Uchwała z dnia 25.04.2024 r. ws. III CZP 25/22
W kwietniu 2024 r. zapadła długo wyczekiwana uchwała SN, co do której spore nadzieje pokładali zarówno kredytobiorcy, jak i banki. Na posiedzeniu Izby Cywilnej w pełnym składzie udzielono odpowiedzi na 6 zagadnień, co do których zapytania trafiły do Sądu Najwyższego w styczniu 2021 roku. Choć mogłoby się wydawać, że w świetle orzecznictwa TSUE oraz orzecznictwa sądów powszechnych, które w przytłaczającej większości uwzględniało interesy frankowiczów, uchwała straciła na znaczeniu, to w dalszym ciągu strony sporów frankowych oczekiwały od SN działania, która ostatecznie wyjaśni poszczególne rozbieżności.
O tym jak orzekł SN pisaliśmy w jednym z najnowszych wpisów na naszym blogu: https://www.kwwp.pl/najnowsza-uchwala-sadu-najwyzszego-iii-czp-25-22-co-oznacza-dla-posiadaczy-kredytow-frankowych/
Wszyscy zainteresowani oczekują obecnie na uzasadnienie do przedmiotowej uchwały, które zapewne przyniesienie wiele wyjaśnień w kontekście zapadłego orzeczenia np. w zakresie tego, dlaczego SN wbrew stanowisku zaprezentowanemu w jednym z wyroków TSUE (C-520/2) uznał, że również Kredytobiorcom nie przysługuje prawo występowania z roszczeniem o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału wpłacanego na rzecz banku przez okres wykonywania nieważnej umowy.
Orzecznictwo sądów powszechnych
Jeżeli chodzi o orzecznictwo sądów powszechnych to niewątpliwie warto skupić się na rozstrzygnięciach jakie w ostatnim czasie zapadły w sprawach z powództw banków o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu (zwrot kapitału udostępnionego kredytobiorcy).
– Wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 25.01.2024 r. ws. I C 207/23,
– Wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 24.01.2024 r. ws. I C 1346/23
W przywołanych wyrokach, które zostaną omówione zbiorczo jak na dłoni widać, iż sytuacja banków w sporach frankowych z dnia na dzień jest coraz gorsza. Przejawem takie sytuacji jest fakt, iż w obydwu sprawach banki zdecydowały się na cofnięcie roszczeń z tytułu korzyści majątkowych uzyskanych przez kredytobiorcę w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bank (wynagrodzenie za korzystanie z kapitału). Co więcej ws. o sygnaturze I C 1346/23 rozpoznający sprawę sąd wprost wskazał, iż roszczenie o waloryzacje przysługującego bankowi świadczenia zwrotnego nie należy się. W tym kontekście należy bowiem zwrócić uwagę na postanowienie TSUE z dnia 11 grudnia 2023 r., C-756/22, w którym Trybunał podkreślił swoje utrwalone stanowisko, iż w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową za nieważną w całości nie jest dopuszczalna wykładnia sądowa prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta zwrotu kwot innych niż kapitał wpłacony na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty. TSUE odnosił się przy tym – w świetle zadanego mu pytania prejudycjalnego – do wszelkiego rodzaju świadczeń (o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, waloryzację). Powyższe rozstrzygnięcia oddalające powództwa banków oraz zasądzające koszty postępowania procesowego na rzecz kredytobiorców stanowią również potwierdzenie tego, iż strategie procesowe, o który wspominaliśmy w jednym z wpisów na naszym blogu poświęconym tematyce sporów frankowych Bank pozywa frankowicza – co dalej? Czy jest się czym martwić, sprawdzają się.
Podsumowanie
Podsumowując, aktualne orzecznictwo dot. sporów frankowych stawia pod znakiem zapytania wiele dotychczasowych praktyk bankowych i świadczy o stawianiu na zwiększenie ochrony praw konsumentów.
Pamiętajmy, że każdy przypadek jest inny, dlatego istotne jest indywidualne podejście i analiza sytuacji przez profesjonalnego prawnika. W świetle powyższego, jeśli jesteś posiadaczem kredytu we frankach szwajcarskich i masz wątpliwości co do jego warunków lub masz problem z bankiem, warto skonsultować z naszą kancelarią specjalizującą się w sprawach bankowych i finansowych. Jeśli masz jakiekolwiek pytania lub chciałbyś podzielić się swoimi doświadczeniami, zachęcam do kontaktu.
