Tempo zawierania przez frankowiczów ugód z bankami nie przestaje rosnąć – wedle informacji Ministerstwa Sprawiedliwości zawiera się już 5 tys. ugód miesięcznie. Ugoda z bankiem stanowi szybki sposób uwolnienia się od toksycznego kredytu frankowego. Należy jednak mieć świadomość, że podatkowe skutki zawarcia takiej ugody mogą być odmienne od skutków sądowego unieważnienia umowy frankowej, zasadniczo neutralnego podatkowo.

W kwestii skutków podatkowych ugodowego rozliczenia wzajemnych roszczeń między frankowiczem a bankiem pojawiają się dwa kluczowe zagadnienia – po pierwsze, przychodu wynikającego z umorzenia kwoty kredytu pozostałego do zapłaty, po drugie – prawnopodatkowego charakteru kwoty wypłaconej przez bank w związku z ugodą.

Umorzenie zobowiązania z tytułu należnej Bankowi kwoty kredytu, dokonane w drodze zawarcia z bankiem ugody, powoduje po stronie kredytobiorcy powstanie przychodu w rozumieniu przepisów podatkowych. Taki przychód podlegałby opodatkowaniu, gdyby nie rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Na podstawie tego rozporządzenia, o ile kredyt zaciągnięto na cele mieszkaniowe, kredytobiorca może skorzystać z ulgi i nie zapłacić podatku od przychodu wynikającego z umorzenia długu przez bank. Zwolnienie może dotyczyć umorzonej wierzytelności z tytułu jednego kredytu mieszkaniowego, a więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego – tylko, kiedy kredyty zostały zaciągnięte na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej; ta jedna inwestycja mieszkaniowa może dotyczyć inwestycji na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych więcej niż jednego gospodarstwa domowego, w przypadku, gdy spośród osób mających zajmować razem jeden budynek mieszkalny w każdym gospodarstwie domowym znajdzie się przynajmniej jedna osoba zaliczona wraz z przynajmniej pojedynczymi osobami z pozostałych gospodarstw do I grupy podatkowej. Nie zagłębiając się w techniczne szczegóły, można więc stwierdzić, że zwolnienie odnosi się do naprawdę różnorodnych konfiguracji związanych z umową kredytu.

Kwoty zwolnione od podatku obejmują kapitał kredytu, odsetki –  w tym skapitalizowane i prowizje, oraz opłaty, jeżeli ich poniesienie przez kredytobiorcę było niezbędne do zawarcia umowy kredytu mieszkaniowego, z wyjątkiem kosztów usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń.

Trzeba pamiętać, że skorzystanie ze zwolnienia jest możliwe tylko raz. Zwolnienie, początkowo mające zastosowanie do przychodów uzyskanych między 1 stycznia 2022 r. a 31 grudnia 2024 r., zostało rozciągnięte na 2025 i 2026 rok (Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. poz. 1912).

Choć rozporządzenie dotyczy zaniechania poboru podatku od przychodu powstałego w związku z umorzeniem części wierzytelności do zapłaty, przyjmuje się, że podatek nie jest należny także od zwróconej przez bank nadpłaty; nie powstaje wówczas przysporzenie majątkowe – przychód, a jedynie zwrot uprzednich wydatków kredytobiorcy  (Pismo z dnia 4.07.2024 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0114-KDIP3-2.4011.411.2024.2.AC; Pismo z dnia 6.12.2024 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL2-1.4011.829.2024.1.MB i wiele innych podobnych interpretacji).

Podatkowe ryzyko ugody, choć znacznie zmniejszone przez obowiązujące co najmniej do końca 2026 roku rozporządzenie, wciąż jeszcze nie zostało zupełnie wyeliminowane – należy bowiem uważać na sposób sformułowania ugody. Dla ograniczenia ryzyka podatkowego powinna wprost wskazywać, że wypłacana kredytobiorcy kwota stanowi zwrot nadpłaty ponad udostępniony kapitał kredytu – rat kapitałowych, rat odsetkowych, czy też innych opłat związanych z kredytem frankowym. W niektórych przypadkach bowiem organy podatkowe są skłonne uznać zapłaconą frankowiczowi kwotę np. za wynagrodzenie z tytułu zrzeczenie się roszczeń wobec banku w ramach ugody, a przychód z takiego tytułu już podlega opodatkowaniu (zob. interpretację podatkową z dnia 10.04.2024 r., wydaną przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0115-KDIT2.4011.82.2024.2.ŁS).

Podsumowując, odpowiednio skonstruowana ugoda z bankiem nie spowoduje dla frankowicza konsekwencji podatkowych. Ugoda stanowi wygodny sposób uwolnienia się od toksycznego kredytu frankowego, należy jednak zachować czujność – często korzyści finansowe wynikające z zawarcia okazują się znacznie mniejsze, niż korzyść z sądowego unieważnienia kredytu. Z uwagi na znaczne skomplikowanie zagadnień prawa podatkowego, rozważając zawarcie ugody warto dokładnie przeanalizować jej potencjalne skutki.